Vleugel 19, een nieuw tentoonstellingsgebouw van Francesca Torzo voor Z33

Op 14 maart 2020 opent het nieuwe Z33, Huis voor Actuele Kunst, Design & Architectuur. Midden in het centrum van Hasselt verrijst een gebouw van architecturale wereldklasse. Een ontwerp dat de Italiaanse architecte Francesca Torzo precies weet in te passen in de bestaande architectuur van zowel de tentoonstellingsvleugel uit de jaren 1950 als het historische begijnhof en het Jenevermuseum.

Een spektakel van licht en schaduw

Francesca Torzo levert met de nieuwbouw en de verbouwing van het bestaande tentoonstellingsgebouw een zintuiglijke, menselijke architectuur af, op maat van de opdrachtgever. Ver van de ‘starchitecture’ zet Torzo een gebouw neer die de site mooi aanvult en de stad respecteert. De aandacht voor maatvoering, textuur, detail en de verwevenheid met de plek maken het gebouw bijzonder. Voor Torzo begon alles in 2004, bij haar eerste bezoek aan Hasselt: “Ik geloof niet in iconen, maar in luisteren en observatie. En voor dit gebouw startte dit in 2004, bij mijn eerste bezoek aan Hasselt. Ik bekeek, wandelde, luisterde en voelde de stad. De verbindingen tussen de tuinen. De bladeren van de bomen in de begijnhoftuin. De verschillende tinten rood van de bakstenen. Het gedempte licht in de stad. Zo verwijst dit gebouw naar verschillende plekken of legendes in Hasselt, maar ook naar andere culturen. Dat maakt dat het gebouw een dialoog is tussen geschiedenis en nu, klaar voor de toekomst.”

De relatie met het begijnhof en Vleugel 58

De geschiedenis van de site heeft Torzo uitvoerig bestudeerd en geïncorporeerd in haar ontwerp. De geborgenheid van de begijnhofhuisjes met de opeenvolging van ruimtes, afgesloten van de stad door een massieve muur, wordt weerspiegeld in de nieuwbouw. Het begijnhof was altijd al een plek voor verstilling binnen het stedelijke (sociale) weefsel. Ook de nieuwbouw functioneert zo: eenmaal over de drempel, wordt de bezoeker geleidelijk, via een patio met boom en fontein, van de drukte van de stad naar een andere plek geleid.  De relatie met het bestaande tentoonstellingsgebouw ziet Torzo als een huwelijk tussen Vleugel 58, met zijn directe, verticale indeling en de nieuwbouw Vleugel 19. De tentoonstellingsruimtes in de oude vleugel zijn allemaal verschillend – wel of geen lichtval, groot, klein, een ruimte met een ronding, een galerij. Deze indeling heeft Torzo op eigen wijze willen doortrekken in het nieuwe gebouw, aangevuld met volumes die Z33 nog niet had: een hoge toren, een brede zaal, een lange, hoge passage. De twee gebouwen zijn verschillend, maar vullen elkaar aan en vormen zo samen een geheel.  

Doordacht tot in het detail

Die connectie met het verleden, de bestaande structuren, de materialen en de liefde voor het ambacht, zijn essentieel.  Elk detail en elke positionering heeft zijn waarde en zijn plek binnen het verhaal dat de architecte wilt vertellen. Zo is de kleur rood van de ruitvormige baksteen van de buitenmuur niet zomaar willekeurig gekozen. Een studie naar de geschiedenis van het gebruik van de baksteen in de regio ging eraan vooraf. De gekaleide binnenmuren vereisen een precieze korreldikte, om zo een gladde, steriele uitstraling te vermijden. Ook geluid speelt een rol: de fontein brengt een serene sfeer in de patio. De plafonds van verschillende ruimtes hebben een diamantvormig patroon dat zorgt voor de juiste akoestiek. De bezoeker ondergaat het gebouw met al zijn zintuigen. Ook de variatie in tentoonstellingsruimtes speelt daarin mee: de ene kamer heeft geen daglicht, de ander is hoog en smal, de volgende is juist groot en breed, met zicht op de tuin. Of zoals Torzo stelt: “Het gebouw is een orgel van licht en schaduw,

Een huis op maat van Z33

Torzo zet een gebouw neer dat voldoet aan de noden en het DNA van Z33. Zij creëerde geen white cube kunstinstelling, maar een werkhuis, met ruimtes waarin dingen mogen ontstaan en gebeuren. Waar curatoren en kunstenaars worden uitgedaagd. Het nieuwe Z33 zal een open huis zijn voor het publiek. De functie die het begijnhof al had – een oase van rust in de drukke binnenstad – wordt versterkt: het nieuwe Z33 zal fungeren als een plek voor vertraging en aandacht, voor onderzoeken, kijken en leren, een plek waar iedereen welkom is. En dat te beginnen vanaf zaterdag 14 maart, met een openingsweekend vol tentoonstellingen, performances, kinderactiviteiten, film en een groot feest.

Praktische informatie 

Voor meer beeldmateriaal of interviewvragen, contacteer veerle.ausloos@z33.be.